Fijn dat je overweegt om als vrijwilliger aan de slag te gaan!
Heb je al van de vrijwilligerswet gehoord? Deze wet omschrijft wat vrijwilligerswerk is, wie vrijwilligerswerk mag doen, en wat jouw rechten en plichten zijn als vrijwilliger.
Wat is vrijwilligerswerk?
Als vrijwilliger geef je een deel van je tijd weg om mee te werken aan een initiatief of doel dat je zelf kiest. Je bent vrijwilliger als:
- Jij je inzet voor een organisatie zonder winstoogmerk
- Je er geen geld mee verdient
- Niemand je verplicht dit te doen
Je bent dus géén vrijwilliger als je het gras van de buurvrouw maait, boodschappen voor je moeder doet of bijklust in een vereniging. Daarnaast vallen stages, burenhulp, gemeenschapsdienst, mantelzorg, vrijwillige brandweer, zelfhulpgroepen ook niet onder vrijwilligerswerk.
Wie mag vrijwilligerswerk doen?
Je mag ten vroegste starten met vrijwilligerswerk als je 15 jaar bent en je de eerste 2 studiejaren van het secundair onderwijs achter de rug hebt. Anders moet je wachten tot je 16 bent.
Alle mensen met een geldig verblijfsdocument (dus EU-burgers, erkende vluchtelingen, of asielzoekers met recht op opvang) mogen zonder problemen vrijwilligerswerk doen.
In sommige gevallen moet je wel eerst een aantal zaken in orde brengen voor je vrijwilligerswerk mag doen:
- Indien je een uitkering van de RVA krijgt, dan heb je voor je start meldingplicht bij de RVA. Je vult formulier C45B in en geeft dit aan je vakbond of de hulpkas.
- Indien je een leefloon van het OCMW ontvangt, moet je dossierbeheerder bij het OCMW op de hoogte brengen. Die moet akkoord zijn met je vrijwillige inzet. Als je dit niet doet, loop je het risico (een deel van) je uitkering te verliezen.
- Indien je een uitkering ontvangt van de mutualiteit mag je pas starten na de toelating van de adviserend geneesheer van je mutualiteit.
- Indien je een asielzoeker bent, heb je in sommige gevallen een meldingsplicht. Hiervoor neem je best contact op met de juridische dienst van het Agentschap Inburgering en Integratie en Fedasil.
Kostenvergoedingen
Met vrijwilligerswerk kan je nooit iets verdienen. Voor kosten die je als vrijwilliger maakt, krijg je soms wel een kostenvergoeding. De organisatie kan zelf beslissen of ze je gemaakte kosten vergoedt of niet. Ze moet je duidelijk laten weten of ze je kosten terugbetaalt en hoe. De kostenvergoedingen zijn in principe belastingvrij als je de regels volgt.
Er zijn twee systemen om kosten te vergoeden:
- de forfaitaire vergoeding. Dat is een vast bedrag, zonder bewijsstukken. In dit geval moeten twee geïndexeerde plafonds (een maximaal bedrag per dag en een maximaal bedrag per jaar) toegepast worden. Voor bepaalde categorieën van vrijwilligers liggen deze hoger. Je kan bijkomend nog 2000 km verplaatsingsvergoeding krijgen - of onbeperkt als je activiteit het vervoer van personen betreft.
- de reële kostenvergoeding. Dit is een volledige terugbetaling van de werkelijke kosten op voorlegging van bewijsstukken, betaalbewijzen (facturen, kasbonnetje, treinticket kilometervergoeding...).
Je mag deze twee systemen nooit met elkaar combineren, ook niet als je actief bent in meerdere organisaties.
Verzekering
Als vrijwilliger ben je steeds verzekerd voor burgerlijke aansprakelijkheid. Dit heeft betrekking op schade die je berokkend hebt aan een derde door een fout. De vrijwilligerswet bepaalt dat bepaalde organisaties voor de schade die de vrijwilliger aanbrengt aan derden burgerlijk aansprakelijk zijn. Bijgevolg ben je niet als vrijwilliger aansprakelijk voor de schade die je hebt berokkend, maar wel de organisatie.
Een uitzondering is voorzien wanneer er sprake is van een zware fout, een veel voorkomende lichte fout, bedrog of opzet. In dat laatste geval zal je als vrijwilliger toch persoonlijk aansprakelijk zijn voor de schade.
Bij sommige organisaties (feitelijke verenigingen zonder betaald personeel, en die niet afhangen van een koepel) ben je echter niet noodzakelijk verzekerd, en dan val je terug op je eigen familiale polis. Vraag eerst eens na bij je organisatie voor wat je precies verzekerd bent. Kijk ook eens of de vereniging in aanmerking komt voor de Vlaamse Gratis Vrijwilligersverzekering.